Οι ανθρωπιστικές ψυχοθεραπείες ανήκουν σε μια ξεχωριστή κατηγορία όχι τόσο για τις ιδιαίτερες τεχνικές που χρησιμοποιούν, αλλά για την ιδιαίτερη έμφαση που προσδίδουν στην μοναδικότητα του ανθρώπου και τις δημιουργικές του δυνατότητες, και στην ικανότητά του για προσωπική ανάπτυξη και ευτυχία. Οι θεωρίες τους βασίζονται κυρίως στους φιλοσοφικούς στοχασμούς του υπαρξισμού και της φαινομενολογίας, με κυριότερους εκφραστές τους τον Abraham Maslow, Carl Rogers, Fritz Perls, Rollo May,και Irvin Yalom. Όλες τους τονίζουν την προσωπική ευθύνη για εξέλιξη και αυτοδιάθεση και διέπονται από τις εξής βασικές αρχές:

​

Φαινομενολογική προσέγγιση:  Οι προκαταλήψεις/δογματικές αντιλήψεις παραμερίζονται προκειμένου να ανακαλυφθεί η πραγματική υποκειμενική εμπειρία του ατόμου, η κατάσταση του «είναι» του. Βασίζεται στην πεποίθηση της ανθρώπινης ικανότητας για ενδοσκόπηση και συνειδητότητα και στο ότι αυτό μπορεί να οδηγήσει στην αυτοδιάθεση και την ελευθερία.

​

Τάση για αυτοπραγμάτωση: Οι άνθρωποι τείνουν προς την ανάπτυξη και την εξέλιξη και όχι προς τη σταθερότητα. Οι επιλογές μας οδηγούνται από το παρόν και τη σκέψη μας για το μέλλον παρά από το παρελθόν.

​

Αυτoδιάθεση: Η βούληση είναι κύριο χαρακτηριστικό του ανθρώπου. Το πώς αυτή εξελίσσεται, διευκολύνεται ή μπλοκάρεται είναι το κεντρικό θέμα της ψυχοθεραπείας. Δεν καθοριζόμαστε από το παρελθόν, αλλά είμαστε ενεργοί στη διαμόρφωση του κόσμου μας.

​

Ανθρωποκεντρική αρχή: Η προσωπική εμπειρία του κάθε ανθρώπου είναι υψίστης σημασίας. Κάθε άνθρωπος αξίζει πραγματικό σεβασμό.

​

Οι ανθρωπιστικές ψυχοθεραπείες είναι μη κατευθυντικές και μη ερμηνευτικές. Ασκούνται συνήθως μια φορά την εβδομάδα και η διάρκειά τους ποικίλει ανάλογα με τον άνθρωπο και τις ανάγκες του. Είναι κατάλληλες τόσο για ανθρώπους που επιζητούν την συμπτωματική ανακούφιση, όσο και για προσωπική ανάπτυξη και αυτογνωσία.

 

Τα σημαντικότερα είδη τους είναι:

​

• Υπαρξιακή ψυχοθεραπεία (Existential Psychotherapy) – [Irvin Yalom, Rollo May]

 

Κεντρικό της θέμα αποτελεί η σύγκρουση του ανθρώπου με τα δεδομένα της ύπαρξής του και η αγωνία του να βρει νόημα σε αυτή, με συνέπεια την επιστράτευση αμυντικών μηχανισμών οι οποίοι όμως τον εμποδίζουν να ζήσει δημιουργικά και ελεύθερα. Στόχος της θεραπείας είναι να βοηθήσει τον άνθρωπο να κατανοήσει τις συγκρούσεις αυτές και να επισημάνει τους μη παραγωγικούς αμυντικούς μηχανισμούς που χρησιμοποιεί, να αλλάξει τους περιοριστικούς τρόπους δράσης με τον κόσμο και τον εαυτό, και να αναπτύξει άλλους τρόπους αντιμετώπισης του υπαρξιακού του άγχους. Επίσης, να ενισχύσει την ελεύθερη βούληση και αυτοδιάθεση του ανθρώπου, ως αντίδοτο στην υπαρξιακή του απομόνωση και το άγχος του θανάτου.

​

• Προσωποκεντρική / Πελατοκεντρική (Person / Client Centered Therapy) – [Carl Rogers]

 

Η κυριότερη ανάγκη και κινητήρια δύναμη του ανθρώπινου οργανισμού είναι η τάση για αυτοπραγμάτωση. Όπως επίσης σημαντική είναι και η ανάγκη του για θετική αποδοχή και αναγνώριση. Η αλληλεπίδραση αυτών των αναγκών στη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου διαμορφώνει όρους αξίας που διαμορφώνουν την αυτοαντίληψη του ατόμου και τη δημιουργία του ιδεατού εαυτού. Η σύγκρουση όμως του ιδεατού εαυτού με τις εμπειρίες της καθημερινότητας μπλοκάρει την αυτοπραγμάτωση και προκαλεί την ψυχική δυσλειτουργία. Η αλλαγή επέρχεται με ικανοποιητικές διαπροσωπικές σχέσεις και αυτό σκοπεύει να αναπτύξει η θεραπεία, μέσω μιας αυθεντικής σχέσης που διακατέχεται από αμοιβαία εμπιστοσύνη, ενσυναίσθηση και άνευ όρων αποδοχή του πελάτη από τον θεραπευτή.

​

• Θεραπεία Gestalt (Gestalt Therapy) – [Fritz Perls]

 

Αντιμετωπίζει τον άνθρωπο ως μία ολότητα με πολλές αντίθετες ιδιότητες που εκδηλώνονται ανάλογα με τις ανάγκες και τις επιθυμίες του και τις συνθήκες του περιβάλλοντος. Δίνει έμφαση στο τι συμβαίνει στο «εδώ και τώρα» και την αλληλεπίδραση του ανθρώπου με το περιβάλλον του. Στη θεραπεία το άτομο συνειδητοποιεί τι κάνει και πως το κάνει ενώ την ίδια στιγμή μαθαίνει να αποδέχεται και να εκτιμά τον εαυτό του. Αναπτύσσει έτσι μια αυθεντική ανθρώπινη επικοινωνία αποκτώντας επίγνωση του εαυτού και αναλαμβάνοντας ευθύνη των πράξεών του.

​

• Συνδιαλεκτική Θεραπεία (Transactional Analysis, TA) – [Eric Berne]

 

Κεντρική θέση έχουν οι τρεις καταστάσεις του Εγώ (Παιδί, Ενήλικας, Γονέας) και οι τέσσερεις θέσεις ζωής, καθώς και ο τρόπος με τον οποίο αυτές εκφράζονται στις συνδιαλλαγές του ατόμου με τους άλλους. Θεωρεί ότι οι δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις δημιουργούνται όταν δύο άνθρωποι επικοινωνούν ενώ βρίσκονται σε διαφορετικές καταστάσεις. Στη θεραπεία αναλύονται αυτές οι καταστάσεις και τα σενάρια ζωής, καθώς επίσης και τα ψυχολογικά παιχνίδια που δημιουργούνται στις σχέσεις του ατόμου. Στόχος της θεραπείας είναι η ανάπτυξη της ενήλικης πλευράς του ατόμου και της θετικής στάσης στη ζωή.