Ιστορικά η συστημική ψυχοθεραπεία ξεκινά τη δεκαετία του ’30 με τη συμβουλευτική για θέματα παιδιού (child guidance) από τον N. Ackerman. Η κύρια όμως πηγή της συστημικής σκέψης προέρχεται από τη γενική θεωρία των συστημάτων (General Systems Theory, von Bertalanffy L, Wiener N), την κυβερνητική και τις θεωρίες της επικοινωνίας (Communication Theory, Bateson G - σχολή του Palo Alto, Watzlawick P).

​

​

​

​

​

​

​

Σύμφωνα με τις θεωρίες αυτές, κάθε σύστημα αποτελείται από κάτι παραπάνω από το απλό άθροισμα των μερών της, τα οποία και βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Έτσι η οικογένεια αποτελεί ένα σύστημα με υποσυστήματα, με αλληλεπιδράσεις και διαδικασίες που προάγουν ή αναστέλλουν την αλλαγή έχοντας απώτερο σκοπό την προσαρμογή και την επιβίωση στην κοινωνία. Η επικοινωνία μεταξύ των μερών της οικογένειας είναι μια σύνθετη διαδικασία με διαφορετικές, λεκτικές και μη, μορφές, η οποία ταυτόχρονα περιέχει μηνύματα που αφορούν τόσο το περιεχόμενο όσο και τη σχέση.

​

Στη συστημική σκέψη, τα αίτια της προβληματικής συμπεριφοράς μπορούν να αναζητηθούν στη δυσκολία του συστήματος της οικογένειας απέναντι στην αλλαγή ή σε δυσκολίες στην επικοινωνία μεταξύ των μελών της. Το σύμπτωμα ενός μέλους αποκτά νόημα μέσα στο συγκεκριμένο σύστημα που εμφανίζεται και θεωρείται ως ρυθμιστής σχέσεων ή μήνυμα προς σημαντικούς άλλους.

​

Το θεραπευτικό σύστημα στην οικογενειακή συστημική ψυχοθεραπεία περιλαμβάνει την οικογένεια (κάποιες φορές και την εκτεταμένη), το θεραπευτή (ή τη δυάδα θεραπευτών) και τη θεραπευτική ομάδα (επόπτης πίσω από καθρέπτη). Αφού εγκατασταθεί η θεραπευτική σχέση, αρχίζει η εξερεύνηση του προβλήματος από όλα τα μέλη της οικογένειας. Διερευνώνται οι τρόποι επικοινωνίας και πολλές φορές προτείνονται εναλλακτικές εξηγήσεις. Αναλύονται δυσλειτουργικά μοτίβα, δίνεται χώρος στην έκφραση δύσκολων συναισθημάτων και επαναπροσδιορίζονται όρια.

​

Διάφορες συστημικές σχολές που αναπτύχθηκαν, προσέθεσαν και κάτι σημαντικό στη συστημική ψυχοθεραπεία δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση σε :

​

• γεγονότα-σταθμούς του οικογενειακού δέντρου που δημιουργούν επαναλαμβανόμενα από γενιά σε γενιά πρότυπα (γενεόγραμμα), (Διαγενεακή προσέγγιση, Murray Bowen)

​

• επανέκδοση της ιστορίας της οικογένειας, την οποία έχουν υιοθετήσει οι ασθενείς και οι οικογένειές τους (Αφηγηματική προσέγγιση, White M, Epston D)

​

• δυσλειτουργικούς κύκλους συμπεριφοράς (Στρατηγική-συστημική σχολή (Jackson D, Haley J, Weakland J, Watzlawick P)

​

• δομή και οργάνωση της οικογένειας, όπως ιεραρχία, κανόνες και όρια (Δομική σχολή, Minuchin S)

​

• δυσλειτουργικά πρότυπα συναλλαγής (Συστημική σχολή του Μιλάνου, Selvini-Palazzoli M, Boscolo L, Cecchin G, Prata G)

​

Στο σύνολό της η συστημική σκέψη έχει προσφέρει σημαντικά στον τρόπο που μπορεί ένα σύστημα όπως η οικογένεια να βοηθηθεί. Όσον αφορά τη θεραπεία, έχει προσφέρει σημαντικές ψυχοθεραπευτικές τεχνικές, όπως για παράδειγμα η ανάλυση της τριγωνοποίησης (όπου το παιδί καλείται να συμμαχήσει ή να διαιτητεύσει στη σχέση των δύο γονέων) και της θυματοποίησης,  η κυκλικότητα της θεραπευτικής συνέντευξης (όπου όλοι καλούνται να συμμετέχουν και να σχολιάσουν), η θετική σημασιοδότηση του συμπτώματος,   η αναπλαισίωση και οι παράδοξες παρεμβάσεις, η επανατοποθέτηση των ορίων, και άλλες, που χρησιμοποιούνται μέσα σε ένα κλίμα σεβασμού και κατανόησης, όπου ο θεραπευτής δεν θεωρείται ο ειδικός-αυθεντία, αλλά εν μέρει ένας ικανός συζητητής που βοηθά την οικογένεια να επικοινωνήσει.

​

Η συστημική θεραπεία ενδείκνυται σε οικογένειες που εκδηλώνουν δυσλειτουργικά συμπτώματα λόγω π.χ. της διαταραχής ενός μέλους της, χωρισμού, αρνητικού γεγονότος ζωής κ.λπ. Έχει αποδειχτεί ιδιαίτερα αποτελεσματική σε οικογένειες με προβλήματα παιδιών και εφήβων που αφορούν διαταραχές πρόσληψης τροφής, διαταραχή ελλειμματικής προσοχής, κατάχρηση ουσιών, κατάθλιψη και αγχώδεις διαταραχές (άρνηση σχολείου, άγχος αποχωρισμού). Επίσης αποτελεσματική έχει αποδειχτεί σε ενήλικους με διπολική διαταραχή, μείζονα κατάθλιψη και σχιζοφρένεια,  τόσο για τους ίδιους, όσο και για το άμεσο οικογενειακό τους περιβάλλον.

​